Okresy krytyczne rozwoju szczeniąt - różnice w rozwoju emocjonalnym szczeniąt różnych ras

 Tłumaczenie: Małgorzata Barnaś

Rok 2015 można uznać za ważny dla zwierząt z kilku różnych powodów. Jednym z nich jest bezprecedensowy werdykt jednego z nowojorskich sędziów, wydany w kwietniu, w którym stwierdzono, że zgodnie z zasadą habeas corpus dwóm szympansom należy przyznać status „osób prawnych” (Bekoff, 2015).

Po tej przełomowej decyzji rząd Nowej Zelandii uchwalił poprawkę do ustawy o ochronie zwierząt uznającą je za istoty zdolne do odczuwania podstawowych emocji właściwych także gatunkowi ludzkiemu, takich jak radość, smutek, żal, itp. (McIntyre, 2015).

Kolejnym powodem może być fakt, że w 2015 minęło 50 lat od wydania jednej z najważniejszych książek o tematyce kynologicznej, jaką jest „Genetyka i zachowania społeczne psów” autorstwa Johna Paula Scotta i Johna Fullera (Scott i Fuller, 1965). Książka ta sprzedała się jak dotąd w milionach egzemplarzy i wciąż jest dostępna na rynku za niewielką cenę. „Scott i Fuller”, jak mówi się w skrócie, jest tak ważną publikacją, że znają ją wszyscy dobrzy hodowcy i korzystają z zawartej w niej wiedzy przy wychowywaniu kolejnych miotów szczeniąt, nawet jeśli nigdy jej nie czytali. Trenerzy i behawioryści znają tę książkę ponieważ pomaga im w organizacji dobrych zajęć dla szczeniąt i wyjaśnia przyczyny niektórych zachowań problemowych występujących u psów. Brytyjski Kennel Club (odpowiednik polskiego Związku Kynologicznego) wraz z organizacją Dogs Trust (największa w Wielkiej Brytanii organizacja charytatywna działająca na rzecz dobrostanu psów) opublikowały ostatnio drugą wersję „Planu wychowania szczeniąt” autorstwa dyplomantki COAPE, Carolyn Menteith (Menteith, 2014). Plan ten oparty został na założeniach Scotta i Fullera, podobnie jak wszystkie inne książki, artykuły i seminaria poświęcone tematyce wychowania szczeniąt. Od Scotta i Fullera świat dowiedział się o tym, że rozwój wszystkich szczeniąt przebiega w trzech wyraźnych etapach, określanych jako etap neonatalny (noworodkowy), przejściowy oraz krytyczny (okres podwyższonej wrażliwości), a doświadczenia nabyte w tym czasie rzutują na całe dalsze życie psa.

Scott i Fuller prowadzili swoje pionierskie badania w ośrodku naukowym Bar Harbor skrupulatnie katalogując ich przebieg. Znaczenie tych badań polega na tym, że prowadzono je w kontrolowanym środowisku laboratoryjnym, w którym każde pokolenie psów można było wychowywać w jednolity sposób poddając je działaniu tych samych, w pełni kontrolowanych doświadczeń na wczesnym etapie życia. Scott i Fuller kontynuowali swoją pracę przez 14 lat badając kolejne pokolenia psów należących do 6 różnych ras (basenji, beagle, cocker spaniel, owczarek szetlandzki i foksterier szorstkowłosy) oraz ich mieszańców w celu oszacowania różnic w zachowaniu występujących ze względu na rasę zwierzęcia. Z obserwacji naukowców wynika, że okres krytyczny przypada pomiędzy 3 a 12 tygodniem życia psa. W tym czasie szczenięta są „otwarte” na nowe doświadczenia, z chęcią wchodzą w interakcje z nieznanymi przedmiotami, zwierzętami i ludźmi, z którymi „socjalizują się” pod warunkiem zapewnienia im tej możliwości. Scott i Fuller zauważyli też, że „odruch zaskoczenia” pojawia się u szczeniąt około 20 dnia życia, a odruch strachu także kształtuje się podczas okresu krytycznego, w tym przypadku istnieją pewne różnice pomiędzy poszczególnymi rasami – więcej na ten temat w dalszej części artykułu.

Oprócz kluczowych okresów w rozwoju psa, Scott i Fuller zwrócili także uwagę na pewne wyraźne różnice pomiędzy przedstawicielami badanych przez nich ras. Teriery, basenji i beagle cechowały się na przykład wyższą reaktywnością emocjonalną niż cocker spaniele i owczarki szetlandzkie. Cocker spaniele były najbardziej stabilne emocjonalnie, najłatwiejsze w szkoleniu i najposłuszniejsze, z kolei basenji były najmniej skłonne do współpracy z człowiekiem. Psy ras myśliwskich, tj. basenji, beagle, cocker spaniele i teriery, wykazywały się większą zdolnością do rozwiązywania problemów niż owczarki.

W roku 2015 opublikowano też wyniki innych ważnych badań bazujących na obserwacjach Scotta i Fullera (Journal of Veterinary Behavior, Morrow et al., 2015). Autorzy badań, w tym profesor Peter Neville z COAPE, skoncentrowali się na określeniu wieku, w którym u psów kształtuje się odruch strachu (polegający na unikaniu zagrożeń, więcej szczegółów w dyskusji poniżej). Przedmiotem badań były szczenięta 3 różnych ras wychowywane w warunkach domowych przez swoich hodowców. Chociaż obserwacje prowadzone były z konieczności w mniej kontrolowanych warunkach niż te panujące w ośrodku Bar Harbor, ich wyniki dostarczają zdecydowanie więcej informacji na temat szczeniąt hodowanych jako zwierzęta towarzyszące, ponieważ wychowują się one w bardziej „naturalnym” środowisku. Badania te są tak istotne przede wszystkim ze względu na fakt, iż wiedza o tym kiedy i dlaczego szczenięta zaczynają odczuwać strach oraz jak sobie z nim radzą ma kluczowe znaczenie dla określenia sposobów chronienia ich przed działaniem bodźców lękowych, które może prowadzić do wielu problemów behawioralnych na dalszych etapach życia psa.

Metodologia badań

W przeciwieństwie do Scotta i Fullera, naukowcy zdecydowali się przeprowadzić swoje badania w warunkach rzeczywistych, obserwując szczenięta wychowywane w wybranych hodowlach domowych. Taki plan badań narzucał nieuniknione ograniczenia co do ich zakresu, w szczególności dotyczyło to liczby szczeniąt dostępnych w obrębie danej rasy, zaangażowania ze strony hodowców, logistyki i kosztów podróży związanych z koniecznością wielokrotnego odwiedzania poszczególnych hodowli w okresie prowadzenia badań oraz innych nieprzewidzianych zmiennych, które mogły wpłynąć na zniekształcenie wyników. Plan ten miał mimo to jedną zdecydowaną zaletę – obserwowanie szczeniąt w ich własnych domach w czasie, gdy przygotowują się do zetknięcia z otaczającym je światem i dołączenia do nowych ludzkich rodzin eliminuje wszelkie wpływy, jakie można by wywierać na ich rozwój w bardziej kontrolowanych, sterylnych warunkach laboratorium.

W ramach wspomnianych wyżej ograniczeń, naukowcom udało się pozyskać na potrzeby badań wystarczającą liczbę szczeniąt należących do 3 różnych ras (owczarek niemiecki, Yorkshire Terrier i Cavalier King Charles Spaniel). Te rasy okazały się dobrym wyborem ponieważ reprezentują one 3 wyraźnie odmienne typy psów jeśli chodzi o temperament i wygląd fizyczny – rasa pasterska/stróżująca, terier użytkowy i pies rodzinny oraz rasa „luksusowa”.

W badaniach udział wzięło łącznie 98 szczeniąt, w tym 5 miotów owczarków niemieckich (33 szczenięta) pochodzących z 3 hodowli, 9 miotów Yorkshire Terrierów (32 szczenięta) z 3 hodowli oraz 7 miotów Cavalier King Charles Spanieli (33 szczenięta) z 5 hodowli.  

Szczenięta odwiedzano i testowano raz w tygodniu przez 6 kolejnych tygodni, pomiędzy 4 a 10 tygodniem ich życia. Ponieważ niektóre szczenięta zamieszkały w nowych domach przed ukończeniem 10-tego tygodnia życia, dane zgromadzone na koniec badań były w niektórych punktach niekompletne. Naukowcy doszli również do wniosku, że w wieku 4 tygodni stopień dojrzałości u większości Cavalier King Charles Spanieli był zbyt niski aby móc pozyskać na ich temat wiarygodne dane, dlatego u tej rasy testy rozpoczęto w 5-tym tygodniu życia szczeniąt.

Po wyłonieniu 98 szczeniąt przedstawiciele poszczególnych ras podzieleni zostali na 2 grupy, po tyle samo szczeniąt w każdej. W ten sposób powstały grupy TESTOWEKONTROLNE. Przydział do danej grupy odbywał się losowo, co miało zagwarantować uzyskanie obiektywnej próby w obrębie każdej rasy od poszczególnych hodowców.

Szczenięta z grup TESTOWYCH poddawano 4 testom podczas każdej z cotygodniowych wizyt. Szczenięta z grup KONTROLNYCH umieszczano na sprzęcie badawczym w dokładnie ten sam sposób i przez tyle samo czasu co szczenięta TESTOWE, nie poddawano ich jednak żadnym testom. Rozwiązanie to miało pozwolić na uwzględnienie ewentualnego wpływu, jaki na zachowanie szczeniąt mógł mieć sam sprzęt, w danych dotyczących zarówno grup TESTOWYCH, jak i KONTROLNYCH.

W ramach badań przeprowadzano następujące 4 testy:

  1. Test z nieznanym przedmiotem: nieznanym przedmiotem była zasilana bateriami zabawkowa kaczka, która po włączeniu zaświecała się i poruszała do przodu wydając kwaczące dźwięki. Kaczkę umieszczano na sprzęcie badawczym wraz ze szczenięciem, stawiano ją naprzeciwko niego i zostawiano na 5 sekund, po tym czasie szczenię było zabierane. Krótka ekspozycja na bodziec miała na celu zminimalizowanie efektów habituacji podczas następujących po sobie ekspozycji. Rolę sprzętu badawczego pełniła czarna tablica z wyznaczonymi na biało granicami (podobnie jak na boisku do piłki nożnej) dzielącymi jej obszar na część przednią, centralną i tylną. Zabawkę stawiano w części przedniej, a szczenię w części centralnej. Ułatwiało to obserwację reakcji zwierzęcia, które mogło zdecydować się na „podejście” (wykonując kilka kroków w stronę przedmiotu), „unikanie” (wykonując kilka kroków w tył) lub zareagować w sposób „neutralny” (pozostając w granicach części centralnej). Szczenięta z grup KONTROLNYCH stawiano po prostu na tablicy na 5 sekund, odnotowywano ich reakcje bez wystawiania na działanie nieznanego bodźca w postaci zabawkowej kaczki, a następnie zabierano.
     
  2. Test z huśtawką: korzystano tu z podobnego sprzętu badawczego jak w poprzednim teście, tablica służyła tym razem za huśtawkę podpartą na 10cm podstawie. Każde szczenię stawiano w środkowej części tablicy, pozostawiano na 10 sekund i zabierano. Reakcje szczeniąt odnotowywano jako „podejście” (poruszanie się w obrębie części środkowej, pewne zaciekawienie i chęć eksploracji), „podwójne podejście” (podejście do krawędzi tablicy i/lub zejście z niej z wyraźniejszym zaciekawieniem i chęcią eksploracji) lub „reakcja neutralna” (pozostawanie w tym samym miejscu). Szczenięta z grupy KONTROLNEJ stawiano na tablicy jednak bez zamieniania jej w huśtawkę.
     
  3. Test ze podwyższeniem: podwyższeniem był niewielki podest, którego wysokość i rozmiary dostosowane były do wielkości szczeniąt. Dla Yorkshire Terrierów i Cavalier King Charles Spanieli przygotowano podest mniejszy i niższy (5 cm), natomiast dla owczarków niemieckich podest większy i wyższy (10 cm). Każde szczenię stawiano na oznaczonym centralnym punkcie podestu, zostawiano na 10 sekund i zabierano. Reakcje szczeniąt odnotowywano jako „podejście” (zejście z podestu z zamiarem eksploracji) lub „reakcja neutralna” (pozostanie na podeście). Szczenięta z grupy KONTROLNEJ stawiano na identycznym sprzęcie, jednak bez podwyższenia.
     
  4. Test z hałasem: korzystano tu z tego samego sprzętu badawczego jak w teście z nieznanym przedmiotem – czarnej tablicy z wyznaczonymi na biało granicami. Każde szczenię stawiano w centralnej części tablicy i po upływie 3 sekund upuszczano podest, który służył do testów z podwyższeniem. Podest spadał około 41 cm przed szczenięciem z wysokości około 51 cm. Generowało to hałas o natężeniu około 95 dB (dla porównania, szczekanie psa wytwarza przeciętnie około 80 dB, a pracujący blender kuchenny ok. 100 dB). Reakcje szczeniąt obserwowano przez 5 sekund i odnotowywano jako „podejście” (wykonanie kilku kroków do przodu w stronę upuszczonego przedmiotu), „unikanie” (wykonanie kilku kroków w tył) lub „reakcję neutralną” (pozostanie w granicach części centralnej). Szczenięta z grup KONTROLNYCH stawiano na tablicy i pozostawiano tam przez 7 sekund, a następnie zabierano bez upuszczania przedmiotu.

W celu zapewnienia spójności pomiarowej wszystkie testy przeprowadzała ta sama osoba, odbywały się one zawsze w tym samy pomieszczeniu u danego hodowcy i poza kojcem, w którym trzymano mioty. Szczenięta zabierano kolejno do wybranego pomieszczenia, przeprowadzano test, po czym zanoszono je z powrotem do kojca. Każde szczenię poddawano wszystkim 4 testom podczas każdej z cotygodniowych wizyt. Kolejność testowania poszczególnych szczeniąt ustalana była za każdym razem losowo, podobnie jak kolejność przeprowadzania poszczególnych testów. Rozplanowanie badań w ten właśnie sposób pozwoliło uniknąć tzw. „efektu ustalonej kolejności”, który mógłby wpłynąć na zbierane dane.

Przebieg każdego z testów rejestrowano za pomocą kamery cyfrowej, co umożliwiło badaczom wnikliwą analizę i interpretację wszystkich reakcji prezentowanych przez szczenięta. Nagrania przekazano też do analizy 2 niezależnym i posiadającym stosowną wiedzę osobom, które nie brały udziału w testach i nie znały interpretacji dokonanej wcześniej przez badaczy. Gwarantowało to największą możliwą spójność i prawidłowość ustalonych danych.

Oprócz 4 testów behawioralnych, naukowcy pobierali także po 2 próbki śliny od każdego ze szczeniąt przy użyciu specjalnych wymazówek. Udało się to jednak tylko w przypadku Cavalier King Charles Spanieli i owczarków niemieckich, Yorkshire Terriery okazały się zbyt małe by można je było poddać tej procedurze. Pierwszą próbkę pobierano przed rozpoczęciem testów, a drugą 20 minut po ich zakończeniu. Obie próbki badano na zawartość kortyzolu, który jest fizjologicznym markerem pobudzenia lub stresu.    

Wyniki
Celem przeprowadzonego badania było sprawdzenie czy odruch strachu pojawia się u psów zawsze w określonym wieku (na określonym etapie rozwoju) i czy ma to związek z ich rasą. Za potwierdzenie wystąpienia odruchu strachu uznawano szybką i natychmiastową reakcję unikania prezentowaną przez szczenię po raz pierwszy przy kontakcie z danym bodźcem (wykorzystywanym w którymkolwiek z 4 testów). Innymi słowy, szczenię zaczynało postrzegać dany test jako zagrożenie i reagowało w odpowiedni sposób dążąc do uniknięcia z wywołującym strach bodźcem, który to bodziec we wcześniejszych próbach traktowany był przez nie z zaciekawieniem lub obojętnością.

Odsetek psów z grup TESTOWYCH, u których wystąpiły zachowania wskazujące na chęć uniknięcia kontaktu z bodźcem lękowym w trakcie 6 tygodni badań był zróżnicowany:

  • Cavalier King Charles Spaniele: 53%.
  • Owczarki niemieckie: 28%.
  • Yorkshire Terriery: 78%.

Wiek wystąpienia pierwszych zachowań wskazujących na chęć uniknięcia kontaktu z bodźcem lękowym u trzech badanych ras psów wahał się pomiędzy:

  • Cavalier King Charles Spaniele: 54.8 ± 2.74 dni
  • Owczarki niemieckie: 39.4 ± 1.60 dni
  • Yorkshire Terriery: 43.6 ± 2.48 dni

U Cavalier King Charles Spanieli wystąpienie zachowań wskazujących na chęć uniknięcia kontaktu z bodźcem lękowym następowało później niż u 2 pozostałych ras, natomiast u owczarków niemieckich i Yorkshire Terrierów miało to miejsce statystycznie w tym samym czasie. Płeć szczeniąt i lokalizacja hodowli nie miały wpływu na wyniki badań.

Analiza reakcji szczeniąt na poszczególne testy wskazuje także na istotne różnice pomiędzy poszczególnymi rasami:

  • Test z nieznanym przedmiotem: Do 6. tygodnia życia szczeniąt nie zaobserwowano żadnych różnic. W wieku 7 tygodni, owczarki niemieckie i Yorkshire Terriery, w grupach TESTOWYCH i KONTROLNYCH, wykazywały więcej reakcji „podejścia” niż Cavalier King Charles Spaniele. W wieku 8 tygodni, najwięcej reakcji „podejścia” odnotowano u owczarków niemieckich.
  • Test z huśtawką: Do 6. tygodnia życia szczeniąt nie zaobserwowano żadnych różnic. W wieku 7 tygodni, owczarki niemieckie i Yorkshire Terriery wykazywały więcej reakcji „podejścia” niż Cavalier King Charles Spaniele. W wieku 8 tygodni, najwięcej reakcji „podejścia” odnotowano u owczarków niemieckich.
  • Test z podwyższeniem: W zachowaniach wszystkich badanych szczeniąt nie zaobserwowano żadnych różnic ze względu na wiek. U owczarków niemieckich i Yorkshire Terrierów, w grupach TESTOWYCH i KONTROLNYCH, odnotowano jednak więcej reakcji „podejścia” (zejście z podestu z zamiarem eksploracji lub, w przypadku grup KONTROLNYCH,  opuszczenie miejsca, w którym szczenię zostało postawione) niż u Cavalier King Charles Spanieli. Owczarki niemieckie i Cavalier King Charles Spaniele z grup KONTROLNYCH wykazywały więcej reakcji „podejścia” niż szczenięta z grup TESTOWYCH. W przypadku Yorkshire Terrierów nie zaobserwowano żadnych różnic pomiędzy grupami TESTOWYMI i KONTROLNYMI.
  • Test z hałasem: Uzyskano identyczne wyniki jak w teście z nieznanym przedmiotem. Ponadto, do 6. tygodnia życia Cavalier King Charles Spaniele częściej przybierały skuloną pozycję ciała niż owczarki niemieckie i Yorkshire Terriery. Po 6. tygodniu życia różnice pomiędzy szczeniętami poszczególnych ras stawały się mniej wyraźne, a prezentowane przez nie zachowania były podobne (zarówno w grupach TESTOWYCH, jak i KONTROLNYCH).
  • Kortyzol: Od Yorkshire Terrierów nie pobrano próbek śliny, dlatego brak jest danych na temat tej rasy. Nie za każdym razem możliwe było też pobranie próbek od wszystkich Cavalier King Charles Spanieli i owczarków niemieckich. W związku z tym, analizie poddano dane na temat tylko tych szczeniąt, od których udało się pobrać co najmniej 3 próbki śliny. W przypadku obydwu ras średnie stężenie kortyzolu było wyższe pomiędzy 4. a 5. tygodniem życia, a następnie spadało stopniowo aż do 8. tygodnia. Ponadto, u owczarków niemieckich średnie stężenie kortyzolu było wyższe niż u Cavalier King Charles Spanieli przez cały okres prowadzenia badań. W porównaniu z grupami KONTROLNYMI, u Cavalier King Charles Spanieli z grup TESTOWYCH stężenie kortyzolu rosło po 20 minutach od przeprowadzenia testu w stosunku do wartości wejściowych. Podobnej reakcji kortyzolowej nie zaobserwowano u szczeniąt owczarka niemieckiego. Poziom kortyzolu u Cavalier King Charles Spanieli prezentujących zachowania związane z reakcją lękową był wyższy niż u tych, które nie wykazywały tego typu zachowań.

Dyskusja
Czego dowiadujemy się więc z wyników przeprowadzonych badań? Przede wszystkim tego, że pomiędzy psami należącymi do różnych ras istnieją różnice jeśli chodzi o wiek, w którym zaczynają one odczuwać strach – u owczarków niemieckich i Yorkshire Terrierów ma to miejsce wcześniej niż u Cavalier King Charles Spanieli. Obserwacje dotyczące owczarków niemieckich pokrywają się z wynikami wcześniejszych badań nad psami tej rasy, podczas których odruch strachu (pierwsze zachowania wskazujące na chęć uniknięcia kontaktu z bodźcem lękowym) pojawiał się w 5. tygodniu życia u 90% badanych szczeniąt, w porównaniu z labradorami, u których podobne reakcje obserwowano jedynie u 4% szczeniąt w tym samym wieku (Coppinger i Coppinger, 2001). Nawiasem mówiąc, Ray i Lorna Coppingerowie znajdują się w gronie wykładowców COAPE, więcej informacji na ten temat znajdziecie w zakładce poświęconej naszym wykładowcom na stronie internetowej COAPE

Psy domowe zaczynają odczuwać strach przeciętnie około 49. dnia życia. W przypadku wilków dzieje się to o wiele wcześniej, bo już około 19. dnia życia (Coppinger i Coppinger, 2001). Proces genetyczny, w wyniku którego doszło do udomowienia psa wpłynął zatem nie tylko na jego wygląd, ale także na zachowanie. Czas wystąpienia zachowań związanych z unikaniem zagrożeń u udomowionych szczeniąt ma szczególnie istotne znaczenie ze względu na tzw. okno socjalizacyjne, czyli ten krytyczny okres, podczas którego można zadbać by szczenię wyrosło na szczęśliwego, zdrowego i zrównoważonego emocjonalnie psa. 

Spośród wszystkich gatunków zwierząt psy cechują się największym zróżnicowaniem pod względem wielkości (najmniejsze ważą poniżej 1 kg, największe nawet do 100 kg). Wyraźne różnice widoczne są także w budowie ciała, co szczególnie tyczy się kształtu czaszki. Na jednym końcu spektrum mamy więc psy dolichocefaliczne (długogłowe), takie jak charty rosyjskie lub whippety, na drugim zaś psy brachycefaliczne (krótkogłowe), takie jak mopsy i Cavalier King Charles Spaniele. Zachodzące w procesie ewolucji zmiany kształtu czaszki musiały nierozerwalnie wiązać się ze zmianami w kształcie mózgu (Roberts et al., 2010), co z kolei wpłynęło na zmiany w zachowaniu psów (Coppinger i Coppinger, 2001).    

Tak na marginesie, nadmierne skrócenie czaszki będące wynikiem nieodpowiedzialnej selekcji hodowlanej przyczynia się do występowania zespołu Arnolda-Chiariego/ syringomielii (jamistości rdzenia) u Cavalier King Charles Spanieli i biszonów fryzyjskich.

U psów brachycefalicznych oczy umiejscowione są z przodu czaszki, tak jak u ludzi, co wpływa na zawężenie ich pola widzenia. Ta zmiana wiąże się również z innym rozmieszczeniem komórek w siatkówce oka prowadzącym do zwiększenia ostrości widzenia w obszarze frontalnym (McGreevy et al., 2004). W badaniu porównującym zdolność różnych typów psów do reagowania na ludzkie gesty, będącą wskaźnikiem stopnia ich rozwoju pod względem zdolności społecznych i chęci do współpracy z człowiekiem, wykazano że psy brachycefaliczne radzą sobie o wiele lepiej niż te o czaszkach dolichocefalicznych (Gasci et al., 2009).   

Kształt głowy wpływa nie tylko na zachowanie psa, wpływa też na zachowanie człowieka wobec psa. Ludzie z natury reagują pozytywnie na cechy kojarzące się z twarzą dziecka takie jak okrągłe policzki, wysokie czoło z nisko osadzonymi, dużymi oczami. Atrybuty te wzbudzają uczucia opiekuńcze, szczególnie u dzieci i kobiet, ale także u mężczyzn (Archer i Monton, 2011; Borgi i Cirulli, 2013). Neotenia – zachowanie cech wyglądu i zachowania charakterystycznych dla osobników młodocianych u osobników dorosłych – jest istotnym aspektem procesu udomowienia psa (Coppinger i Coppinger, 2001), a zjawisko to jest szczególnie widoczne u ras brachycefalicznych.  U wielu innych udomowionych gatunków zwierząt, w tym u psów, koni, krów, owiec, kóz, świń i królików, oprócz łagodności obserwujemy też dodatkowe cechy takie jak łaciata/cętkowana sierść i klapnięte uszy. Te zmiany w wyglądzie zewnętrznym są skutkiem selektywnego opóźnienia w rozwoju niektórych grup komórek w fazie embrionalnej (Trut et al., 2009). Z obserwacji hodowców Cavalier King Charles Spanieli, którzy wzięli udział w opisanych tu badaniach wynika, że w porównaniu z innymi znanymi im rasami, szczenięta Cavalierów później otwierają oczy, później zaczyna się też u nich okres odsadzania i poznawania otoczenia. Obserwację tę potwierdza fakt, że w przypadku tej rasy pierwsze testy przeprowadzono w 5. tygodniu życia szczeniąt (u owczarków niemieckich i Yorkshire Terrierów był to 4. tydzień), co wyniknęło z wcześniejszego braku reakcji na bodźce.

W toku opisywanych tu badań i w miarę rozwoju szczeniąt wszystkich 3 ras stało się jasne, że Cavaliery pozostawały w tyle pod względem ogólnej sprawności ruchowej. Większa sprawność pojawiła się u nich w 6. tygodniu życia podczas testu z huśtawką i w 7. tygodniu życia podczas testów z nieznanym przedmiotem i hałasem. Szczenięta owczarka niemieckiego odznaczały się największą sprawnością ruchową spośród wszystkich 3 ras począwszy od 6. tygodnia życia. Spostrzeżenia te pokrywają się z obserwacjami poczynionymi przez innych badaczy, którzy zwrócili uwagę na różnice w zachowaniu u psów dolichocefalicznych i brachycefalicznych oraz zachowanie cech neotenicznych u tych ostatnich (Coppinger i Coppinger, 2001; McGreevy et al., 2013).

Pomiędzy 4 a 6 tygodniem życia u szczeniąt wszystkich 3 ras reakcją na test z hałasem było wyraźnie widoczny odruch kulenia się. Reakcja ta słabła po 6-tym tygodniu, a u kilku szczeniąt pojawiała się w wieku 7 tygodni. Scott i Fuller (1965) pierwszą „reakcję zaskoczenia” obserwowali u szczeniąt w wieku około 19,5 dni. Opisywali ją oni jako reakcję odruchową, różniącą się pod względem fizjologicznym od odruchu strachu. Nie można wykluczyć tu jednak działania efektów habituacji następującej w wyniku powtarzającej się ekspozycji na hałas. Nawet jeśli w przypadku niektórych szczeniąt doszło do habituacji, nie miało to wpływu na wystąpienie mierzalnych reakcji unikania bodźca lękowego (unikanie zagrożenia) w okresie prowadzenia badań.

U szczeniąt, którym mierzono zawartość kortyzolu w ślinie, poziomy wyjściowe były od 2 do 4 razy wyższe od średnich poziomów występujących u psów dorosłych, a hormon ten stawał się wykrywalny w 4. tygodniu życia szczeniąt. Poziom kortyzolu jest wskaźnikiem stresu i niepokoju odczuwanego przez ludzi (Hellhammer et al., 2009) i psy (Glenk et al., 2013). Chociaż podwyższony poziom kortyzolu może świadczyć o stresie i niepokoju odczuwanym przez osobniki dorosłe, nie musi tak być w przypadku osobników młodocianych. Przykładowo, u ludzkich niemowląt stężenie kortyzolu utrzymuje się na bardzo niskim poziomie przez pierwsze dwa tygodnie po urodzeniu. Po 14. dniu życia ekspozycja na jakikolwiek bodziec stresowy powoduje gwałtowny wzrost tego stężenia. W miarę rozwoju dziecka przez pierwsze dwa lata życia, skoki kortyzolu stają się mniej gwałtowne i poziom hormonu normuje się podobnie jak u osób dorosłych (Drvaric et al., 2014). Wynika to z normalnej fizjologii rozwoju nadnerczy, która odpowiada prawdopodobnie za tak duże wahania poziomu kortyzolu zaobserwowane u badanych szczeniąt. Jednak podczas opisywanych tu badań, w miarę jak szczenięta stawały się coraz starsze i zaczęły pojawiać się u nich mierzalne reakcje unikania bodźca lękowego (unikanie zagrożenia), u Cavalierów, u których obserwowano takie reakcje poziom kortyzolu był zdecydowanie wyższy po teście niż przed testem, w porównaniu z tymi Cavalierami, u których podobnych reakcji nie zaobserwowano.

Te ważne badania potwierdzają wyniki wcześniejszych badań i dostarczają nam jeszcze więcej użytecznej wiedzy na temat kluczowych etapów rozwoju szczeniąt.

 
 

Literatura
Archer J. Monton S. 2011. Preferences for infant facial features in pet dogs and cats. Ethology, 117(3), 217-226.

Bekoff M. 2015. Judge Recognizes Two Chimpanzees as Legal Persons: A First. Psychology Today,  Apr 20, 2015 in Animal Emotion. https://www.psychologytoday.com/blog/animal-emotions/201504/judge-recognizes-two-chimpanzees-legal-persons-first. Accessed 12 June, 2015.

Borgi M. Cirulli F. 2013. Children’s preferences for infantile features in dogs and cats. Hum. Anim. Interact. Bull, 1, 1-15.

Coppinger R, Coppinger L. 2001. Dogs: A startling new understanding of canine origin, behavior and evolution. Simon and Schuster.

Drvaric L, Waxman J, Van Lieshout RJ, Schmidt LA. 2014. Prematurity as a Context of Development at Risk. In Burack JA, Schmidt LA. (eds), Cultural and Contextual Perspectives on Developmental Risk and Well-Being, Chapter 9. Interdisciplinary Approaches to Knowledge and Development, Vol. 39. Cambridge University Press. ISBN 1-10700885-9.

Gacsi M, McGreevy P, Kara E, Miklosi A. 2009. Effects of selection for cooperation and attention in dogs. Behavioral and Brain Functions, 5:31.

Glenk LM, Kothgassner OD, Stetina BU, Palme R, Kepplinger B, Baran H. 2013. Therapy dogs’ salivary cortisol levels vary during animal-assisted interventions. Animal Welfare, 22(3), 369-378.

Hellhammer DH, Wüst S, Kudielka BM. 2009. Salivary cortisol as a biomarker in stress research. Psychoneuroendocrinology. 2009 Feb;34(2):163-71.

McGreevy PD, Grassi TD, Harman AM .2004. A strong correlation exists between the distribution of retinal ganglion cells and nose length in the dog. Brain, Behaviour and Evolution, 63 (1), 13–22.

McGreevy PD, Georgevsky D, Carrasco J, Valenzuela M, Duffy DL, Serpell JA. 2013. Dog behavior co-varies with height, bodyweight and skull shape. PLoS One. 2013 Dec 16;8(12).

McIntyre S. 2015. Animals are now legally recognised as 'sentient' beings in New Zealand. The Independent, May 17 May, 2015. http://www.independent.co.uk/news/world/australasia/animals-are-now-legally-recognised-as-sentient-beings-in-new-zealand-10256006.html. Accessed 12 June, 2015.

Menteith C. 2014. The Puppy Plan. Kennel Club and Dogs Trust. http://www.thepuppyplan.com. Accessed 12 June, 2015.

Morrow M, Ottobre J, Ottobre A, Neville P, St-Pierre N, Dreschel N, Pate JL. 2015. Breed-dependent differences in the onset of fear-related avoidance behavior in puppies. Journal of Veterinary Behavior: Clinical Applications and Research. 2015 10(4) 286–294.

Roberts T, McGreevy P, Valenzuela M. 2010. Human-induced rotation and reorganization of the brain of domestic dogs. PLoS ONE, 5 (7).

Scott JP, Fuller JL. 1965. Genetics and the Social Behavior of the Dog. University of Chicago Press.

Trut L, Oskina I, Kharlamova A. 2009. Animal evolution during domestication: the domesticated fox as a model. Bioessays. 2009 Mar;31(3):349-60.

© copyright COAPE, 2015

This article is an original work and is subject to copyright. You may create a link to this article (using the internet address of this page, or this short link http://tinyurl.com/qer24nu) on another website or in a document back to this web page. You may not copy this article in whole or in part onto another web page or document without permission of the author. Email enquiries to blogs@coape.org.

    

Wybierz tematykę artykułów

Test kamizelek ThunderShirt

Zastosowanie kamizelki relaksującej ThunderShirt w terapii zachowania psów z problemami behawioralnymi Serwis informacji o kamizelkach ThunderShirt - kliknij TUTAJ Nie trzeba nikomu tłumaczyć, że obejmowanie i przytulanie jest ludzkim sposobem łagodzenia emocji smutku i strachu. Odruchowo przytulamy dzieci, k…

więcej

Nosologia stosowana

- Albo po co psu nos i jak używa go na codzień. Andrzej Kinteh-Kłosiński Jeśli nie pozwalasz swojemu psu węszyć na spacerach, wyobraź sobie, że chodzisz po ulicach w spawalniczych okularach, których nie możesz zdjąć nawet wtedy kiedy coś cię zainteresuje. Psi węch jest podstawowym zmysłem, którym twój czworonożny…

więcej

Obroże Elektryczne - O czy milczą ich producenci...

Dr Robert Falconer-Taylor, Centre of Applied Pet Ethology (COAPE) UK Tłumaczenie: Małgorzata Barnaś Nie zaprzeczamy, że niniejszy artykuł jest jednostronny – opowiadamy się w nim przeciwko stosowaniu obroży elektrycznych w szkoleniu psów. Co więcej, wszystkich twierdzących, że przedstawione tu informacje są zbyt…

więcej

Genomy współczesnych psów i wilków

  Genomy współczesnych psów i wilków dostarczają nowego wglądu w proces udomowienia The University of Chicago Medicine 16 stycznia 2014 Tłumaczenie: Andrzej Kłosiński, COAPE Polska   Według badań nad genomem współczesnych psów i wilków, psy i wilki wyewoluowały od wspólnego przodka między 9 …

więcej

Przywiązanie... Głos w sprawie polskich psów łańcuchowych

Andrzej Kłosiński Przywiązanie... Glos w sprawie polskich psów łańcuchowych Owczarek podhalański Bućko z bacówki w okolicach Niedzicy, mimo iż część dnia spędza przy budzie, pracuje, podobnie jak jego przodkowie, pilnując owiec i dobytku pasterzy. Moja znajoma opowiadała mi niedawno zasłyszaną w poczekalni gabi…

więcej

Okresy krytyczne rozwoju szczeniąt - różnice w rozwoju emocjonalnym szczeniąt różnych ras

 Tłumaczenie: Małgorzata Barnaś Rok 2015 można uznać za ważny dla zwierząt z kilku różnych powodów. Jednym z nich jest bezprecedensowy werdykt jednego z nowojorskich sędziów, wydany w kwietniu, w którym stwierdzono, że zgodnie z zasadą habeas corpus dwóm szympansom należy przyznać status „osób prawnych” (Be…

więcej

Niewinna krew - głos w sprawie listy psów uznanych za agresywne

Andrzej Kłosiński Niewinna krew - głos w sprawie listy psów uznanych za agresywne Śmierć dziewczynki, zagryzionej przez rottweilera dziadków, którzy pozostawili dziecko z psem w ogrodzie, przemknęła niedawno przez media jako wiadomość dnia, ustępując szybko miejsca kolejnym tragicznym lub sensacyjnym wydarzeniom.…

więcej

Pies współcześnie

PIES Dotychczasowy pogląd na udomowienie psa zakładający świadome działanie człowieka, który schwytawszy młode szczenięta wilka nauczył je współżyć i współpracować z człowiekiem dla jego dobra za sprawą podjętych w końcu lat 90-tych badań amerykańskich naukowców Raymonda i Lorny Coppingerów, odszedł do lamusa. …

więcej

Polo - gdy szczekanie staje się koszmarem

Andrzej KłosińskiPolo - gdy szczekanie staje się koszmarem Nasz niespełna roczny miniaturowy sznaucerek Polo jest bardzo szczekliwym i pobudliwym psem. Mamy z nim sporo kłopotów, bo każdego kto przychodzi do naszego mieszkania wita przeraźliwym, nieprzerwanym szczekaniem. Ostatnio zaczął nawet szczekać na odgłos prz…

więcej

Gdy para idzie w gwizdek

Andrzej Kłosiński Gdy para idzie w gwizdek..   Niszczą, szczekają, nie potrafią usiedzieć spokojnie na miejscu, boją się lub przeciwnie - są agresywne. Czasami tracą zainteresowanie światem i wycofują się. We wszystkich przypadkach niewątpliwie cierpią, a my wraz z nimi, jeśli jesteśmy bezradni wobec zach…

więcej

Feromonoterapia

Andrzej Kłosiński Feromonoterapia - kocie feromony policzkowe i psie feromony kojące   Odkryte pod koniec lat 50 feromony zwierzęce od kilku lat wykorzystuje się skutecznie w leczeniu zaburzeń zachowania naszych domowych zwierzaków - kotów i psów. Czym są feromony ? Feromony to specyficzne gatunkowo substan…

więcej

Agresywny Fidel

Andrzej Kłosiński Agresywny Fidel Nasz 3-letni mieszaniec wyżła Fidel nie tylko z wyglądu przypomina pewnego dyktatora. Na spacerach nie sprawia większych kłopotów. Co prawda nie jest ufny wobec obcych i nie lubi jak ktoś próbuje go pogłaskać, ale sam nie zaczepia ani ludzi, ani psów, chyba, że jest na smyczy, a inn…

więcej

Leo - zabawa w pociąg. Jak radzić sobie z problemem kopulowania ludzkich nóg

Andrzej Kłosiński Leo - zabawa w pociąg. Jak radzić sobie z problemem kopulowania ludzkich nóg Nasz półtoraroczny PON Leo od jakiegoś czasu wskakuje na ludzkie nogi i wykonuje ruchy kopulacyjne. Zdarza się to stosunkowo często, zwłaszcza gdy w domu dzieje się coś ekscytującego. Czasami trudno …

więcej

Nemo - gryzący szczeniak

Andrzej Kłosiński Nemo - gryzący szczeniak Kilka miesięcy temu, z myślą o naszych dzieciach, kupiliśmy szczeniaka Polskiego Owczarka Nizinnego. Specjalnie wybraliśmy tę rasę jako przyjazną i odpowiednią właśnie dla rodziny z dziećmi. Tymczasem nasz 5 miesięczny obecnie Nemo stał się agresywny wobec naszych dzieci 6-…

więcej

Kora demolka

Andrzej Kłosiński Kora demolka Mamy spory problem z naszą 14-miesięczną bokserką Korą. Od jakiegoś czasu zaczęła gryźć i niszczyć różne przedmioty, a ponieważ robi to podczas naszej nieobecności, nie możemy nic zrobić. Zaczęło się od kosza na śmieci, którego zawartość pogryziona w drobne kawałki zastawaliśmy na podł…

więcej

Depresja Astry

Andrzej Kłosiński Depresja Astry Od dłuższego czasu mamy niemiły i nasilający się problem z naszą kochaną 8-letnią suczką Astrą polegający na tym, że systematycznie i w ukryciu wylizuje swoje łapy. Doszło do tego, że wylizała sobie dwie brzydko wyglądające rany. Próbowaliśmy różnych sposobów - bandażowania łap, krzy…

więcej

Szalona Gina

Andrzej Kłosiński Szalona Gina Od dłuższego czasu mamy spore kłopoty z naszą półtoraroczną suczką Giną, mieszańcem pekińczyka, która jest bardzo nerwowa i szczekliwa. Największym problemem jest to, że oszczekuje i atakuje ludzi, zwłaszcza dzieci zarówno na spacerach jak i w naszym domu. Do tej pory radziliśmy sobie …

więcej

Etapy rozwoju psa

Andrzej Kłosiński Etapy rozwoju psa Podobnie jak w życiu człowieka, w życiu psa możemy wyróżnić etapy. Ich znajomość i respektowanie zasad rozwoju psiej psychiki pozwala na właściwe ułożenie relacji człowiek-pies już od chwili pojawienia się w domu małego i rozkosznego szczeniaczka. Etap noworodka - pierwsze 2 ty…

więcej

Nieufny Bari

Andrzej Kłosiński Nieufny Bari Od około pół roku mamy w domu przygarniętego ze schroniska średniej wielkości kundelka, który jest uroczym i bardzo przywiązanym do nas zwierzakiem nie sprawiającym większych kłopotów. Niestety nasz Bari ma jedną wadę, która jest dla nas bardzo uciążliwa - nie możemy nawet na krótki cz…

więcej

Ośmielanie Bony

Andrzej Kłosiński Ośmielanie Bony Moja suczka Bona jest bardzo lękliwa na spacerach. Każde wyjście poza teren posesji, na której mieszkamy, wiąże się z nieustanną czujnością i wypatrywaniem zagrożenia. Jeśli cokolwiek czy ktokolwiek pojawi się w zasięgu wzroku, Bona ucieka na sporą odległość i szczeka, a kiedy jest …

więcej

Lękliwa Ida

Andrzej Kłosiński Lękliwa Ida Mamy spory kłopot z naszą dziewięciomiesięczną suczką rasy Bergamasco, która od kilku miesięcy jest z nami. Jest bardzo zalękniona, boi się wszelkich hałasów i obcych osób. Nie sposób z nią wyjść na spacer, bo ciągle nerwowo rozgląda się wokół i boi się w…

więcej

Wybór psa

Andrzej Kłosiński Wybór psa W Polsce jest około 7 milionów psów. Jednak spora ich część spędza smutne, przywiązane do budy, życie, pełniąc rolę najtańszego systemu alarmowego. Tymczasem związek człowieka z psem poprzedzał wszelkie formy cywilizacji. Jako pierwsze z udomowionych zwierząt pies strzegł ludzkiego doby…

więcej

Oswajanie Alego

Andrzej Kłosiński Oswajanie Alego Tydzień temu adoptowaliśmy ze schroniska niewielkiego kundelka. Niestety, mimo, że robimy wszystko co w naszej mocy trudno nam wytrzymać z naszym nowym pupilem. Jest bardzo nerwowy, okropnie szczeka kiedy tylko dzieje się coś niespodziewanego w domu, na spacerach oszczekuje i atakuj…

więcej

Nanda - opowieść na Święta

Nanda - opowieść na Święta Za oknem pierwszy śnieg, na stole gorąca herbata, a historia mojego własnego psa pasuje jak ulał na bożonarodzeniową opowieść z morałem. Nanda, bo o niej będę pisał, jest samojedem z pierwszego miotu mojej hodowli. Urodziła się w małym miasteczku na Roztoczu, gdzie mieszkałem jakiś czas te…

więcej

Kennel Klatka dla psów

Kennel Klatka Kennel Klatka jest doskonałą pomocą w wychowaniu psa pod jednym wszak warunkiem - nigdy nie może być kojarzona z karą, jakimkolwiek negatywnym doświadczeniem i nie może być nadużywana. "...klatka to był super pomysl, choc właściwie jej nie uzywam, jeśli chodzi o zamykanie w niej psa. Jest otwarta a …

więcej

Adopcja psa

Andrzej Kłosiński Adopcja psa Decydując się na wzięcie bezdomnego psa ze schroniska lub w innych okolicznościach, trzeba pamiętać, że nie każdy pies będzie w stanie przystosować się do warunków jakie mu oferujemy, choćby w naszym, ludzkim mniemaniu były to warunki wręcz idealne. Wiadomo, na przykład, że psy młod…

więcej

Wybór szczeniaka

Andrzej Kłosiński Wybór szczeniaka Skąd wziąć psa ? Na pewno nie ma sensu szukanie najlepszego przyjaciela człowieka na bazarze, giełdzie, z pudełka czy bagażnika przed wystawą. Psy takie najczęściej rozmnaża się wyłącznie dla pieniędzy, oszczędzając na jedzeniu, zabiegach zdrowotnych (odrobaczanie, szczepienie…

więcej

Wczesna stymulacja neurologiczna szczeniąt

Andrzej Kinteh - Kłosiński Wczesna stymulacja neurologiczna szczeniąt Przez stulecia człowiek próbował udoskonalać zdolności i możliwości psa, tak by jak najlepiej przystosować jego zachowanie do swoich potrzeb i zmieniających się warunków życia. Podstawowym sposobem udoskonalania wyglądu, charakteru i zachowan…

więcej

Czy pies nas dominuje?

Andrzej Kłosiński Czy pies nas dominuje? Tak zwana "teoria dominacji" - użyteczna prawda czy szkodliwa fikcja?   "Nasz pies nie chce nas słuchać, bo kompletnie nas zdominował. Przychodzi na zawołanie kiedy chce, podobnie wykonuje nasze polecenia, chyba, że mamy pod ręką coś smacznego. Zdarza mu się warczeć …

więcej

Dziecko i pies

Andrzej Kłosiński   Dobry kontakt dziecka z psem wspomaga jego rozwój emocjonalny i społeczny. Uczy respektu, szacunku, wrażliwości i odpowiedzialności wobec zwierząt i ludzi. Terapeutyczny kontakt z psem wykorzystuje się także coraz powszechniej w leczeniu autyzmu, dziecięcego porażenia mózgowego oraz różnych…

więcej

Jak pies z psem

Andrzej Kłosiński Jak pies z psem -  Przygotowanie psa na pojawienia się nowego psa. Podstawą umiejętności dobrych relacji psa z innymi przedstawicielami jego gatunku jest właściwa socjalizacja szczeniaka z psami, dbałość o utrzymywanie kontaktów z psami kiedy szczeniak dorasta w nowym domu, nie popełnianie …

więcej